Cá tra là loài có giá trị kinh tế cao phổ biến ở Khu vực Đông Nam Á (camphuchia, Thai Lan, Indonesia,…) và là một trong các loài nuôi thiết yếu của khu vực này. Đồng bằng Nam Bộ đã có truyền thống nuôi cá Tra phổ cập trong ao & bè. Năng suất nuôi cá tra rất cao, trong ao đạt tới 60-70 tấn/ha, trong bè có thể đạt tới mức 100-300 kg/m2 nước bè nuôi. Cá tra đang trở thành một đối tượng người dùng có giá trị xuất đi trong thời gian gần đây.
I. Đặc thù sinh học của cá tra
1. Phân loại
Cá tra là 1 trong những loài của họ cá Tra (Pagasiidae) có ở khu vực hạ lưu sông Mêkông (Cửu Long) địa phận VN.
Theo phân loại khoa học, cá Tra được xếp như sau:
- Bộ cá Nheo (Siluormes)
- Họ cá tra (Pangasiidae)
2. Phân bố
Cá tra thường phân bố ở những nơi hạ lưu khu vực sông Mêkong, chúng xuất hiện ở cả 4 nước Lào, Việt Nam, Campuchia, Thái Lan. Ở Việt Nam cá bột & cá giống vớt được đa số trên sông Tiền, cá trưởng thành chỉ thấy trong các ao nuôi, rất hiếm khi nhìn thấy trong tự nhiên.
3. Đặc điểm hình thái và sinh thái
Cá thân dài, không vẩy, màu sắc đen xám trên sống lưng, bụng hơi bạc, miệng rộng, có 2 đuôi râu dài.
Cá sống hầu hết trong nước ngọt, có thể sống được ở vùng nước hơi lợ (10 – 14 % độ mặn), có thể chịu đựng được nước phèn với pH>=4 (pH dưới 4 thì cá bỏ ăn, bị sốc), ít chịu đựng được nhiệt độ nhỏ dưới 15 độ C, chịu nóng tới 39 độ C.
4. Đặc thù dinh dưỡng
Cá hết noãn hoàn thì thích ăn mồi tươi sống, vì vậy chúng ăn thịt cho nhau ngay cả trong bể ấp, tệ hơn là sẽ cá vớt trên sông vẫn thấy chúng ăn nhau trong đáy vớt cá bột. Chúng ăn những loại động vật có kích thước vừa cỡ miệng của chúng.
Giai đoạn cá lớn, tính ăn tạp thiên về động vật và dễ chuyển đổi loại thức ăn. Trong ao nuôi cá Tra có tác dụng thích ứng với nhiều dạng thức ăn, kể cả thức không thể thiếu như: mùn, bã hữu cơ, cám, rau, phân hữu cơ, động vật đáy,….
5. Đặc điểm sinh trưởng
Cá trong thiên nhiên, hoàn toàn có thể sống trên 20 năm. Đã từng bắt được cá trong thiên nhiên 18 kg hoặc có mẫu dài tới 1,8m. Trong ao nuôi cá bố mẹ cho đẻ đạt tới mức 25 kg ở cá 10 tuổi.
Nuôi trong ao 1 năm cá đạt 1 – 1,5 kg/con (năm đầu tiên), các năm về sau cá tăng trọng mau hơn, có khi đạt 5 – 6 kg/năm.
6. Đặc thù sinh sản
Tuổi thành thục: Cá Tra đực thành thục ở tuổi thứ 2 & cá cái ở tuổi thứ 3 trở lên trên.
Cá Tra không có bộ phận sinh dục phụ (thứ cấp), nên nhìn hình dáng ngoài không dễ nhận ra đực – cái.
Ở thời kì thành thục, tuyến sinh dục ở cá đực phát triển lớn gọi là buồng tinh, ở cá cái thường gọi là buồng trứng.
Mùa vụ thành thục của cá trong tự nhiên xuất phát từ tháng 5 – 6 (dương lịch), cá đẻ thiên nhiên trên sông ở những khúc sông có điều kiện sinh thái thích hợp. Cá không đẻ ở phần sông của nước ta. Ở Campuchia, bãi đẻ của cá nằm từ Khu Vực ngã tư giao tiếp 2 con sông Mê Kông & Tonlesap, từ Sombor, tỉnh Crache trở lên.
Trong sinh sản nhân tạo, người nuôi hoàn toàn có thể nuôi thành thục sớm và cho đẻ sớm hơn trong tự nhiên (tháng 3).
Trong tự nhiên không gặp tình trạng phát lại dục. Chỉ có trong ĐK nuôi nhân tạo, cá Tra có thể tái phát dục 1 – 2 lần trong năm.
Sức sinh sản tuyệt đối hay còn gọi là số trứng đếm được trong buồng trứng. Sức sinh sản tuyệt đối của cá Tra hoàn toàn có thể từ 200.000 đến vài triệu trứng.
II. Kỹ thuật nuôi vỗ cá tra giống
1. Nuôi vỗ thành thục cá bố mẹ
1.1. Nuôi vỗ cá bố mẹ
Ao đất: Diện tích tối thiểu từ 500 m2 trở lên, có mức nước 1-1,5 m. Nguồn nước cấp cho ao phải chủ động và sạch, tránh tình trạng xảy ra ô nhiễm bởi nước thải sinh hoạt hay nước thải công nghiệp, hoá chất. Ao có cống tháo nước & cấp nước dễ dàng.
Bè: Bè đặt trên sông nước có lưu thông, rất thuận lợi cho đời sống & phát dục của cá, vì các ĐK thủy lý hoá của nước sống & phát dục của cá. Tránh đặt bè nơi có dòng xoáy, nguồn nước thải chảy ra.
1.2. Sự chọn lọc cá bố mẹ nuôi vỗ
Độ tuổi: Cá đực phải từ 2 năm tuổi và cá cái 3 năm tuổi trở lên trên. Chọn cá khoẻ mạnh, ngoại hình nguyên vẹn không bị dị hình, dị tật, khối lượng cá từ 2,5-3 kg trở lên khi đưa vào nuôi vỗ.
Mật độ thả nuôi vỗ:
- Nuôi trong ao: 5m3 nước cho một kg cá bố mẹ
- Nuôi trong bè: 0,5-1m3 cho một kg cá bố mẹ.
- Các cá thể đực cái có thể được nuôi chung trong bè,. Tỷ lệ nuôi đực, cái là 0,7:1.1
1.3. Thức ăn cho cá bố mẹ
Yêu cầu thức ăn của cá bố mẹ: Để cá phát triển và có sản phẩm sinh dục tốt, rất cần phải cung cấp thức ăn cho cá đủ về số lượng, cân đối về các thành phần dinh dưỡng. Thức ăn phải đủ cung cấp hàng ngày cho cá. Yêu cầu vè hàm lượng dinh dưỡng cho cá tương đối cao, phải có đầy đủ đạm, đường, mỡ, vitamin, chất khoáng…. Cần thiết hàm lượng đạm (protein) phải bảo đảm từ 30% trở lên trên thì cá mới thành thục tốt.
Nguyên liệu chế tạo thức ăn cho cá: Cá tạp tươi, khô cá biển, bột cá lạt, con ruốc, bột đậu nành, cám gạo, bột bắp, rau xanh (muống, lang) quả bí rợ, cơm dừa,…
Để thức ăn có đủ hàm lượng đạm cho cá, người nuôi cần chọn 1 số thành phần trên & trộn chúng với nhau & chế biến thành thức ăn. Một số công thức tham khảo sau:
|
Khẩu phần ăn hàng ngày từ 4-5% khối lượng cá. Ngày cho ăn 1-2 cử.
2. Kỹ thuật cho cá đẻ
2.1. Chọn cá bố mẹ:
- Cá bố mẹ được tuyển chọn phải khoẻ mạnh, bơi lội liền nhẹn.
- Cá cái: bụng to, mềm, hạt trứng đều, màu vàng nhạt hoặc trắng nhạt.
- Cá đực: khi vuốt nhẹ gần lỗ sinh dục thấy thấy tinh dịch chảy trắng đục và đặc như sữa.
2.2. Các kích dục tố sử dụng & biện pháp tiêm cho cá đẻ:
Những kích dục tố sử dụng:
- HCG
- LRHa + DOM
- Não thuỳ thể của các loài cá (mè trắng, chép, trôi,…)
Những loài kích dục tố này hoàn toàn có thể sử dụng riêng lẻ hoặc kết hợp nhiều dạng khác nhau để đạt hiệu quả cao. Nếu dùng tích hợp, chỉ nên dùng ở liều đề cử. Mặc dù thế, nếu dùng tích hợp thì phải chọn 1 loại làm chính.
Cách thức tiêm:
Đối với cá tra dùng phương pháp tiêm tần suất cao, đối với cá cái thì 2-4 lần sơ bộ & 1 lần tiêm chính. Với cá đực thì tiêm 1 lần cùng lúc với liều chính của cá cái. Thời gian giữa những lần sơ bộ là 12 hoặc 24 giờ. Giữa liều sơ bộ và liều sau cùng & liều đưa chính xa nhau 8-12 giờ.
Tuỳ theo chất lượng trứng và chủng loại kích dục tố ta áp dụng những liều tiêm thích hợp.
- Liều với HCG: liều sơ bộ 300-1000 UI/kg cá cái.
- Liều chính 3000 UI trở lên/kg cá cái.
- Khoảng thời gian hiệu ứng thuốc: sau 8-12 giờ liều tiêm đưa ra quyết định thì trứng sẽ rụng.
- Khu vực tiêm: Tiêm ở cơ hoặc ở xoang. Đối với cá tra là cá không vẩy nên tiêm ở cơ dễ dàng hơn. Ở các lần tiêm khác biệt nên tiêm ở vị trí khác biệt.
2.3. Vuốt trứng & ấp trứng
Đối với cá tra khi đẻ dùng phương pháp vuốt trứng và thụ tinh khô. Khi ấp trứng rất có thể khử dính sau đó ấp bình vây hoặc dùng giá thể cho trứng dính và sau đó cho vào bể ấp sục khí.
Ấp trứng:
Trứng cá tra thuộc loại trứng dính nên ta rất cần khử dính hoặc không khử dính mà phải dùng giá thể cho trứng dính & ấp trong bể ấp.
- Có thể dùng axit tanic, hoặc một số hợp chất khác để thực hiện khử dính. Sau khi cho chất khử vào trứng ta dùng lông gà khuấy đều trong tầm 30 giây sau đó chắt nước ra & dùng nước sạch rửa trứng tần suất cao cho sạch sau đó ta vào bình vây để ấp trứng. Điều chỉnh nước trong bình vây để trứng đảo đều. Trong tầm 18-24 giờ thì trứng mở đầu nở. Thời gian để nở hết có khi cần đến hơn 30 giờ tuỳ theo nhiệt độ và khoảng cách giữa các lần cho trứng vào bể ấp.
- Trứng không khử dính: Dùng giá thể cho trứng bám vào. Lúc trứng đã thụ tinh xong ta dùng lông gà vẩy trứng đều trên giá thể (giá thể để trong nước), có thể dùng bằng lưới nilon hoặc lưới vèo căng trê một cái khung. Khi rải trứng xong ta treo trong nước bể ấp và sục khí đến khi trứng nở và vớt giá thể ra. Ấp trứng theo cách thức này không nhất thiết phải thực hiện thay nước thường xuyên.
Vận hành và thu cá bột: Cá nở khoảng 20 giờ thì ta thu cá bột đưa xuống ao hoặc xuất bán. Trong quá trính quản lý cá bột trong bể cần phải thay nước nhiều hay ít tuỳ theo lượng cá bột có trong bể.
Sau khi cá nở 20 giờ thì thu cá bột, không nên để quá thời điểm này. Vì lúc hết noãn hoàng cá mới nở đầu cắn, ăn nhau làm hao cá bột. Nếu người nuôi xuất bán hoặc đưa xuống ao thì hạn chế chúng ăn nhau.
Nguồn: BÁO THỦY SẢN
