(Aquaculture.vn) – Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) là một trong các loài thủy sản được nuôi chủ lực của Việt Nam, đặc biệt ở Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL). Năm 2021, giá trị xuất khẩu của cá tra đạt 1,61 tỷ USD, chiếm 25% kim ngạch xuất khẩu của ngành thủy sản (Vasep, 2022). Là loài được nuôi phổ biến tại các vùng nước ngọt truyền thống như Cần Thơ, Đồng Tháp, An Giang và Vĩnh Long.
Trong thời gian gần đây, ngành nuôi cá tra ở ĐBSCL, đặc biệt tại các tỉnh ven biển, đang và sẽ chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực từ xâm nhập mặn, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và việc xây dựng các đập trên thượng nguồn sông Mekong (IPCC, 2007). Sự xâm nhập mặn đã ảnh hưởng rất nhiều đến nghề nuôi trồng thủy sản nước ngọt, đặc biệt là cá tra, với đặc thù là sử dụng nhiều nước trong quá trình nuôi.
Một trong những giải pháp để thích ứng với sự xâm nhập mặn của ngành nuôi cá tra là phát triển nguồn cá giống có khả năng chịu mặn. Với dòng cá tra chịu mặn này sẽ giúp các hộ dân nơi đây phát triển nghề nuôi một cách bền vững, từ đó ổn định thu nhập và sinh kế, giúp cho kinh tế vùng này ngày càng phát triển.
Nghiên cứu sản phẩm
Dòng cá tra chịu mặn được nghiên cứu bởi nhóm PANGAGEN thuộc Trường Đại Học Cần Thơ.
Loài này có khả năng sinh trưởng và phát triển tốt trong điều kiện độ mặn so với các dòng cá thông thường. Các nghiên cứu thực nghiệm đã cho thấy tỷ lệ sống khi nuôi dòng cá tra chịu mặn cao hơn 20% so với dòng cá tra thông thường trong điều kiện nước lợ (10‰), Hơn nữa, nhóm cá chịu mặn còn sinh trưởng tốt hơn (lớn nhanh hơn gấp khoảng 1.25 lần về khối lượng). Khi tốc độ tăng trưởng nhanh hơn, thời gian nuôi đến khi đạt kích cỡ thương phẩm (khoảng 1kg/con) sẽ ngắn đi.
Trong nghiên cứu này, trong điều kiện nước lợ (10‰), nhóm cá chịu mặn cần 7 tháng đế đạt kích cỡ thương phẩm, trong khi nhóm cá bình thường cần đến 8 tháng (giảm 14.2% thời gian nuôi). Việc giảm thời gian nuôi sẽ làm giảm chi phí thức ăn, thay nước, điện cho vận hành hệ thống ao, cuối cùng làm giảm chi phí cho hộ nuôi và tăng lợi nhuận. Hơn thế nữa, việc sử dụng dòng cá tra mới sẽ cho phép người dân địa phương nuôi cá quanh năm thay vì chỉ tập trung nuôi vào các tháng có nguồn nước ngọt về. Việc này sẽ làm tăng lợi nhuận của hộ nuôi cũng như đóng góp vào sự ổn định sinh kế cho người dân vốn còn bắp bên ở vùng này.
Mô tả dòng cá tra chịu mặn
Cá tra chịu mặn là dòng cá có khả năng chịu mặn tốt tại ĐBSCL. Hiện tại cá tra đã thành thục, sẵn sàng tham gia sinh sản để cung cấp nguồn cá giống cho các tỉnh ven biển ĐBSCL.
Dòng này được tạo ra từ phương pháp chọn lọc di truyền (hiện đang ở thế hệ đầu tiên). Trong quá trình chọn lọc và đánh giá chất lượng giống nhóm đã kết hợp nhiều phương pháp hiện đại như giải trình tự gen thế hệ mới (NGS, next generation sequencing), giải trình tự gen thế hệ thứ ba (third general sequencing) và kết hợp với hệ thống siêu máy tính (high performance computing) để tạo ra các dữ liệu cho quá trình chọn giống cho hiện tại và các thế hệ tiếp theo trong tương lai.
Yêu cầu đối với cơ sở hạ tầng cần thiết để triển khai nuôi cá tra
Nuôi cá tra chịu mặn không yêu kết cấu ao đặt biệt. Sử dụng lại các ao cũ đã nuôi cá tra trước đó, hoặc ao nuôi tôm. Cho nên hoàn không tốn chi phí để triển khai chi phí hạ tầng cho nuôi đối tượng này.
Tính sáng tạo, đổi mới và công nghệ
Cá tra được tạo ra bằng phương pháp chọn lọc di truyền. Đây là phương pháp phổ biến được sử dụng cho quá trình chọn giống gia cầm cũng như là các loài thủy sản ở nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên chọn lọc về tính trạng chịu mặn là nghiên cứu đầu tiên được thực hiện trên cá tra. Việc sử dụng các công nghệ mới cho phép tăng độ chính xác trong quá trình chọn lọc để tạo ra đàn cá tra có khả năng chịu mặn tốt. Việc tạo ra dòng cá tra chịu mặn sẽ đáp ứng nhu cầu cấp thiết về nguồn giống chất lượng cao và có khả năng chịu mặn tốt tại các tỉnh nuôi cá tra bị nhiễm nặm tại ĐBSCL.
Tính hiệu quả:
Một trong các ảnh hưởng tích cực của việc sử dụng giống cá tra chọn lọc chịu mặn là giảm chi phí sản xuất. Dòng cá này phát triển nhanh hơn, sử dụng thức ăn hiệu quả hơn, cuối cùng làm tăng lợi nhuận cho hộ nuôi. Một trong các vấn đề được quan tâm trong phát triển thủy sản bền vững là giảm thiểu các tác động xấu lên môi trường trong quá trình nuôi.
Mặc dù ngành nuôi trồng thủy sản không trực tiếp lên quá trình biến đổi khí hậu bởi vì các động vật thủy sản không thải ra khí nhà kính (GHG) như các loài động vật nhai lại, nhưng các hoạt liên quan đến quá trình nuôi trồng thủy sản như vận chuyển, quá trình thay nước (sử dụng năng lượng bơm nước), và quá trình sản xuất thức ăn đã ảnh hưởng gián tiếp đến biến đổi khí hậu. Việc sử dụng dòng cá chọn lọc với khả năng phá triển nhanh hơn và sử dụng ít thức ăn hơn sẽ làm giảm tác động tiêu cực của quá trình nuôi đến môi trường tự nhiên cũng như các ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.
Ngọc Anh (Tổng hợp)
