Chế phẩm chiết xuất từ cây thông đỏ có khả năng kích thích cua, ghẹ lột xác đồng loạt, giúp rút ngắn thời gian chăn nuôi, tiết kiệm chi phí thức ăn, tăng thu nhập cho nông dân.
Đây là kết quả của đề tài Nghiên cứu khả năng gây lột xác trên cua (scylla paramamosain) của hợp chất ecdysteroid chiết xuất từ thông đỏ. Đề tài do nhóm nghiên cứu của Trung tâm Sâm và Dược liệu TP.HCM thực hiện, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM nghiệm thu năm 2019.
Ecdysteroid là hormon được phát hiện đầu tiên ở côn trùng, nó kích thích quá trình lột xác và biến thái của côn trùng. Ecdysteroid cũng đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình lột xác của các loài động vật giáp xác như tôm, cua…
Ecdysteroid còn có trong rất nhiều loài thực vật, trong đó có cây thông đỏ Việt Nam (Taxus wallichiana Zucc.) với hàm lượng cao hơn hẳn so với trong côn trùng và giáp xác. Phát hiện này có ý nghĩa rất quan trọng cho hướng ứng dụng ecdysteroid có trong lá cây thông đỏ làm hormon kích thích lột xác ở tôm, cua cũng như ứng dụng làm thuốc trên người và động vật.
Theo ThS. Bùi Thế Vinh, chủ nhiệm đề tài, so với cua ghẹ thịt, cua ghẹ lột có giá cao hơn từ 3-4 lần, có giá trị dinh dưỡng cao, đặc biệt là hàm lượng can-xi, phốt-pho dễ hấp thụ, có tác dụng phục hồi nhanh chóng tình trạng thiếu can-xi ở trẻ em và người cao tuổi. Vì là sản phẩm có giá trị kinh tế cao, nhiều cơ sở nuôi đã tiến hành sản xuất cua lột nhân tạo bằng cách cắt mắt và xử lý chitosan. Phương pháp này tuy có chi phí thấp nhưng tỉ lệ cua lột vỏ không cao. Đồng thời, việc sản xuất cua ghẹ lột hiện nay vẫn mang tính hộ nhỏ lẻ, do đó, sản lượng trên thị trường rất khan hiếm.
Chính vì thế, nhóm nghiên cứu đã tập trung vào mục tiêu chính là sản xuất sản phẩm giàu ecdysteroid chiết xuất từ thông đỏ, có khả năng giúp cua, ghẹ lột xác đồng loạt, góp phần nâng cao chất lượng, năng suất nuôi trồng thuỷ sản.
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành chiết tách cao giàu ecdysteroid từ cây thông đỏ với quy trình như sau: Lá thông đỏ được thu hái và loại bỏ các lá úa, lá hư, rửa sạch, phơi khô. Nguyên liệu sau đó được mang đi xay nhỏ, rây qua rây có kích thước 2 mm. Tiếp theo, làm ẩm nguyên liệu bằng MeOH (methanol) và để trương nở hoàn toàn trong 1 giờ. Cho dược liệu vào bình ngấm kiệt, tiến hành chiết, cô quay giảm áp, thu được cao MeOH.
Cao MeOH được hòa tan trong nước, lắc phân bố với dichlomethane (DCM) để tách chiết 10-DAB (10-DAB là là 1 tiền chất để tổng hợp Taxol, Taxol được biết đến từ rất lâu như một loại thuốc tự nhiên chữa ung thư hiệu quả). Dịch nước còn lại sau khi lắc phân đoạn với DCM, được tiếp tục lắc phân bố với ethyl acetate để thu ecdysteroid. Tập trung dịch EtOAc cô quay giảm áp thu được cao giàu ecdysteroid.
ThS. Bùi Thế Vinh cho biết, cao nguyên liệu thông đỏ và chế phẩm thức ăn cho cua chứa ecdysteroid đã được xây dựng tiêu chuẩn cơ sở. Tiến hành nuôi thí nghiệm trên cua cho thấy, khi nuôi với thức ăn cám 45% đạm bổ sung thêm ecdysteroid (10 ppm) có khả năng kích thích cua lột xác, thời gian lột xác của cua diễn ra sớm hơn, tập trung và đồng loạt vào khoảng 20 ngày. Tỉ lệ cua sống và lột xác trong suốt giai đoạn nuôi thí nghiệm cao hơn so với khi cho ăn các loại thức ăn viên 45% thông thường và cá tạp.
“Kết quả đề tài này có thể áp dụng cho các cơ sở sản xuất hoặc doanh nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi vừa và nhỏ, không chỉ sản xuất thức ăn viên bổ sung ecdysteroid cho cua mà còn trên nhiều đối tượng giáp xác khác”, ThS. Bùi Thế Vinh cho biết thêm.
Sử dụng sản phẩm kích thích cua lột xác giúp rút ngắn được thời gian chăn nuôi, tiết kiệm chi phí thức ăn cho cua và việc lột xác hàng loạt sẽ giúp kiểm soát, thu hoạch cua lột một cách dễ dàng hơn.
Ngoài ra, thông đỏ là một nguồn nguyên liệu quý để chiết tách 10-DAB và paclitaxel (Taxol), một trong những chất có khả năng ngăn ngừa và điều trị ung thư. Việc sử dụng phế phẩm (cao MeOH sau khi đã tách phân đoạn chứa 10-DAB) từ quy trình chiết tách Taxol và 10-DAB để tạo ra sản phẩm kích thích cua lột xác vừa góp phần nâng cao giá trị kinh tế cho cây thông đỏ, đồng thời hạn chế được chất thải ra môi trường.
Nhóm tác giả sẵn sàng chuyển giao toàn bộ quy trình cho doanh nghiệp để sản xuất, cung cấp ra thị trường 2 loại sản phẩm là chế phẩm dạng dung dịch cung cấp cho hộ dân và sản phẩm thức ăn dạng cốm đã bổ sung ecdysteroid. Đối với hộ nông dân nuôi nhỏ lẻ có thể mua sản phẩm đóng chai (1 lít) dạng dung dịch để hòa trộn với thức ăn cho cua. Giá dự kiến của chế phẩm là 150.000 đồng/lít.
Phương Hà
Theo www.khamphavn (ntptuong)
