Trong thời điểm giao mùa thời tiết diễn biến phức tạp làm ảnh hưởng đến môi trường nước trong ao nuôi. Khác với động vật trên cạn, động vật thủy sản nói chung cũng như cá nói riêng khi bị bệnh việc chữa trị gặp rất nhiều khó khăn do chúng sống dưới nước. Chính vì vậy, trong nuôi trồng thủy sản vấn đề phòng bệnh được đặt lên hàng đầu theo nguyên tắc “Phòng bệnh là chính, chữa bệnh khi cần thiết”. Để phòng và trị bệnh hiệu quả cho cá người nuôi cần thực hiện các biện pháp như sau:
1. Các biện pháp phòng bệnh cho cá
* Quản lý chất lượng nước trong quá trình nuôi
Trong suốt quá trình nuôi cần phải giữ vệ sinh ao, đầm nuôi để đảm bảo chất lượng nước tốt, tránh sự tích tụ của các chất hữu cơ, hợp chất nitơ,… quản lý các yếu tố môi trường như Oxy, pH… trong khoảng thích hợp.
Định kỳ sử dụng vôi hàng tuần với liều lượng từ 1 – 2 kg/100 m3 nước. Đồng thời treo các túi vôi tại các điểm cho cá ăn.
Cần chủ động được nguồn nước để thay khi cần thiết, trong điều kiện nguồn nước thuận lợi bà con có thể thường xuyên thay và cấp nước mới cho ao, lượng nước thay từ 20 – 30% lượng nước trong ao.
Đảm bảo mật độ cá khi nuôi, không nên nuôi quá dày.
* Quản lý thức ăn và khu vực cho ăn
Thức ăn là động vật tươi sống cần được sát trùng bằng muối;
Thức ăn là thực vật (cỏ, lá,….) cần rửa kỹ tránh nhiễm thuốc trừ sâu và hóa chất;
Cần vớt bỏ thức ăn thừa sau mỗi ngày cho ăn, định kì khử trùng, vệ sinh nơi cho ăn, sàng ăn bằng vôi bột, Formalin hoặc nước muối.
* Khử trùng dụng cụ:
Sinh vật gây bệnh có thể theo dụng cụ lây lan bệnh từ ao này sang ao khác, dụng cụ nên dùng riêng biệt cho từng ao. Nếu không đủ dụng cụ, thì sau mỗi lần sử dụng cần phải khử trùng bằng nước muối, Formalin hoặc thuốc tím.
* Sử dụng thuốc phòng bệnh trước thời điểm giao mùa
Phần lớn các loại bệnh trong nuôi trồng thủy sản xuất hiện theo mùa; do đó trước mỗi mùa bệnh, cá cần được cho ăn phòng bằng thuốc tiên đắc hoặc tỏi xay trộn vào thức ăn với liều lượng 100 – 300 g/100 kg cá, cho ăn liên tục trong 7 ngày, đồng thời bổ sung thêm các loại khoáng chất, Vitamin trộn vào thức ăn cho cá ăn trước thời điểm giao mùa: Cá giống 4 gam/1kg cá/1 ngày, cá thịt 2 gam/1kg cá/1 ngày, cho ăn 3 ngày liên tục. Bón vôi bột trước và sau mùa bệnh của cá định kỳ 2 – 3 kg/100m3 nước ao/tháng. Trong mùa bệnh 4 – 6 kg/100m3 nước ao/10 – 15 ngày.
Ngoài ra, có thể phòng bệnh cho cá bằng một số cây thảo mộc như: Thân cây chuối, củ tỏi, rau sam, cây nhọ nồi,… và các cây thảo mộc khác bằng cách: Ngâm hoặc thái nhỏ thân cây chuối, rau sam, nhọ nồi và các cây thảo mộc thả xuống ao cho cá ăn, đối với tỏi xay nhuyễn trộn vào thức ăn cho cá ăn trước thời điểm giao mùa từ 15 – 20 ngày.
* Tăng cường sức đề kháng cho cá
Cho cá ăn đủ chất, đủ lượng, thức ăn không bị hư thối, không nên để cá bị đói. Cho cá ăn theo phương pháp 4 định (thời gian, vị trí, chất lượng và số lượng thức ăn).
Tăng cường chất dinh dưỡng: Cho ăn đủ chất, bổ sung thêm một số chất vi lượng để tăng cao sức đề kháng cho cá như: Vitamin C, B6, E, A.
Đánh bắt vận chuyển cá nên nhẹ nhàng, tránh cá bị xây xát.
2. Trị bệnh cho cá
Vào thời điểm giao mùa, cá thường gặp một số loại bệnh sau:
– Bệnh nấm thủy mi:
Khi mắc bệnh, trên da cá lúc đầu có các vùng trắng xám, đó là các sợi nấm nhỏ mềm, sau đó nấm phát triển thành các búi trắng như bông. Đặc biệt là cá Rô phi hay bị nhiễm bệnh, khi nhiệt độ nước từ 16 – 25oC. Để trị bệnh này có thể dùng Methylen 2 – 3g/m3, KMNO4 1 – 2 g/m3 tắm cho cá và lặp lại 2 lần/tuần.
– Hội chứng lở loét của cá:
Khi mắc bệnh, trên thân cá có các vết lở loét ăn rất sâu vào cơ thể và gây cho cá chết hàng loạt hay gặp ở cá trắm cỏ, cá rô phi. Để trị bệnh này người nuôi dùng vôi bón với liều lượng 4 – 5 kg/100 m3 nước ao, thay nước định kỳ, quản lý tốt chất lượng nước trong ao nuôi.
– Bệnh trùng bánh xe:
Cá bị bệnh bơi lội không định hướng, nổi từng đàn trên mặt nước, da màu xám, trên thân có nhiều nhớt màu trắng đục, mang bạc trắng, sau đó chết. Tất cả các loại cá đều dễ mắc bệnh này. Để trị bệnh người nuôi nếu có điều kiện nên thay toàn bộ nước trong ao, đồng thời khử trùng nước thay, tắm cá trong dung dịch Formalin 200 – 300 mg/m3 nước trong vòng 30 – 45 phút.
– Bệnh đường ruột:
Bệnh thường xuất hiện quanh năm, xuất hiện chủ yếu trên đối tượng cá Trắm cỏ. Cá kém ăn hoặc bỏ ăn, bơi lờ đờ trên tầng mặt, da cá tối màu, cá mất nhớt thô ráp, mắt lồi, hậu môn viêm xuất huyết, bụng và hậu môn chướng to, các vây xơ rách, các vây tia cụt dần, phân cá dạng thuôn dài theo dây bầy nhầy, tỷ lệ chết từ 40 – 90%. Khi cá bị bệnh dùng thuốc Tiên đắc 1kg/tấn cá/1 ngày, cho ăn 5 – 7 ngày liên tục, thuốc được trộn vào rau, cỏ, thức ăn nấu chín để nguội hoặc trộn vào thức ăn tổng hợp trước khi cho ăn.
KS. Nguyễn Thị Hằng
Nguồn: Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Tỉnh Thái Bình
