Ngày nay, việc sử dụng chế phẩm sinh học (CPSH) bên ngoài bổ sung vào ao nuôi để quản lý môi trường và sức khỏe tôm là rất cần thiết, đã được nhiều nơi áp dụng và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, nếu lạm dụng CPSH quá mức sẽ gây tác hại ngược cho môi trường và tôm nuôi như cạnh tranh oxy tan, khoáng chất trong môi trường giảm…. Sau đây xin gửi đến bà con một số kinh nghiệm sử dụng CPSH trong quản lý môi trường nuôi tôm.
1. Cách sử dụng CPSH trước khi thả giống
Việc sử dụng chế phẩm sinh học trước khi thả giống là cần thiết, bởi khi đưa vi sinh vật có lợi vào môi trường ngay từ đầu sẽ giúp chúng phát triển “chiếm giữ địa bàn” ngay từ đầu và cạnh tranh, hạn chế vi sinh vật có hại phát triển. Mặt khác góp phần ổn định môi trường nước trong thời gian nuôi, giúp tôm sinh trưởng và phát triển nhanh. Tuy nhiên, tùy theo mô hình nuôi việc sử dụng CPSH trước khi thả giống có khác nhau. CPSH được sử dụng 2 lần để chuẩn bị nước trước thả giống (không sử dụng hóa chất).
– Lần 1: Sử dụng sau khi lấy nước đầy ao khoảng 7-10 ngày và sử dụng liều cao hướng dẫn nhà sản xuất, thời gian sử dụng vào lúc trời nắng. Mục tiêu sử dụng lần đầu với liều cao là giúp cho vi sinh vật phân hủy các chất cặn bã, khí độc còn lại sau khi đã qua lắng lọc.
– Lần 2: Sử dụng trước khi thả giống 2-3 ngày, liều dùng theo nhà sản xuất để nâng cao tính ổn định chất lượng nước và tạo điều kiện cho vi sinh vật có lợi phát triển “chiếm giữ địa bàn” ngay từ đầu và cạnh tranh, hạn chế phát triển của vi sinh vật có hại.
Xen kẽ giữa 2 lần xử lý CPSH trên cần bón phân gây màu, khoáng chất để ổn định môi trường.
2. Cách sử dụng CPSH trong giai đoạn đầu (tôm 1- 30 ngày tuổi)
Đây là giai đoạn quan trọng cho tất cả mô hình nuôi tôm thâm canh/bán thâm canh/siêu thâm canh bởi: Việc quản lý môi trường tốt hay không tốt ở giai đoạn này sẽ tác động và ảnh hưởng đến môi trường nước; sức khỏe, tăng trưởng, sức đề kháng và bệnh ở tôm (bệnh chết sớm – EMS, bệnh liên quan gan tụy, đường ruột,…).
Ở giai đoạn tôm 1 tháng tuổi, môi trường nước thường tồn tại một lượng nhất định phiêu sinh vật. Trong đó tảo là phiêu sinh thực vật yêu cầu bắt buộc hiện diện phải có. Tảo sẽ góp phần điều hòa các yếu tố môi trường nước và là nguồn thức ăn cho tôm, đặc biệt là giai đoạn mới thả giống. Mặt khác, ở giai đoạn này quá trình hình thành mùn bã hữu cơ trong đáy ao cũng chưa cao, nên để quản lý môi trường tốt và tăng sức đề kháng của tôm khi sử dụng CPSH cần quan tâm đến những vấn đề sau:
– Nên lựa chọn CPSH có chức năng nghiêng về cải thiện môi trường nước và có xu hướng kích thích tảo phát triển;
– Nên lựa chọn CPSH hiếu khí để quản lý môi trường ở giai đoạn này;
– Thời gian sử dụng CPSH dạng này là vào buổi trưa nắng;
– Liều lượng sử dụng theo nhà sản xuất. Tuy nhiên tùy mô hình nuôi và mục đích sử dụng, tần suất sử dụng có thể thay đổi ngắn lại.
– Đối với ao đất, hợp chất hữu cơ dễ hình thành và phong phú hơn ao trải bạt nên vi sinh vật dễ phát triển hơn, dó đó tần suất và liều lượng sử dụng CPSH ở ao đất ít hơn, dài ngày hơn ao trải bạt.
3. Cách sử dụng CPSH ở giai đoạn nuôi từ 30 ngày tuổi đến thu hoạch
Ở giai đoạn nuôi khoảng 30 ngày tuổi, tiến trình sinh tổng hợp Protein ở các mô, cơ mới của tôm tăng mạnh; cần một lượng lớn Lipid dự trữ ở gan, tụy; sự phân chia tế bào gia tăng nên tôm bắt đầu đòi hỏi nguồn thức ăn lớn để đảm bảo nhanh quá trình lột xác xảy ra. Bên cạnh đó, ở giai đoạn này, quá trình tích lũy mùn bã hữu cơ ở đáy ao cũng bắt đầu hình thành và tăng mạnh (do xác tảo tàn, xác lột, phân tôm, thức ăn thừa phân hủy, chất lơ lửng trôi dạt từ bờ xuống hay bị xáo trộn từ đáy ao,…). Do đó việc sử dụng CPSH cần quan tâm những vấn đề sau:
– Nên lựa chọn CPSH có chức năng nghiêng về quản lý chất cặn bã hữu cơ và có xu hướng hạn chế tảo phát triển;
– Có thể sử dụng xen kẽ CPSH hiếu khí và yếm khí. Tuy nhiên CPSH hiếu khí sử dụng vào trưa nắng, CPSH yếm khí sử dụng chiều mát hay buổi đêm;
– Ở giai đoạn này nên sử dụng liều lượng cao hơn và tần suất sử dụng ngắn hơn so với nhà sản xuất;
– Đối với ao đất, hợp chất hữu cơ dễ hình thành và phong phú hơn ao trải bạt nên vi sinh vật dễ phát triển hơn, do đó tần suất là liều lượng sử dụng CPSH ở ao đất ít hơn và dài ngày hơn ao trải bạt.
Lưu ý: Bà con nên chọn mua các loại CPSH của các hãng sản xuất có uy tín trên thị trường. Trong quá trình sử dụng nên xem kỹ hạn sử dụng để CPSH có tác dụng tốt nhất.
Lệ Hằng
Trung tâm Khuyến nông
