Ẩn mình nơi những dòng sông hiền hòa chảy qua miền quê Quảng Ngãi, con don – loài nhuyễn thể nhỏ bé nhưng đậm đà vị quê – từ bao đời nay đã gắn bó mật thiết với đời sống và ký ức của biết bao thế hệ người dân nơi đây. Không hào nhoáng, không cầu kỳ, don hiện diện như một món quà dung dị mà thiên nhiên đã ưu ái ban tặng cho đất Quảng, làm nên một phần linh hồn ẩm thực xứ Quảng mộc mạc mà sâu sắc.
Đặc sản con don tại Quãng Ngãi. Ảnh: vinwonders.com\
Vị ngọt quê nhà từ con nước
Don thường sống ở vùng nước lợ, nơi hợp lưu giữa sông và biển – đặc biệt là tại các con sông lớn như sông Trà Khúc, sông Vệ. Vào mùa nước lên, những người dân quê lại dầm mình dưới nước, tay cào tay rổ, cần mẫn bắt từng con don bé xíu nằm lẩn khuất dưới lớp bùn cát. Đó là công việc không nhẹ nhàng, nhưng chứa đựng bao ký ức thân thuộc về một miền quê lam lũ mà đầy tình nghĩa.
Con don nhỏ, vỏ nâu, sống theo từng cụm. Tuy không to xác như hến hay ngao, nhưng bù lại, thịt don có vị ngọt thanh, bùi và ít tanh – rất thích hợp để chế biến nhiều món ăn dân dã, đặc biệt là don xào và don nấu nước. Mỗi bát nước don nóng hổi mang trong mình hương vị của đồng đất, của mồ hôi công sức người dân quê, khiến ai một lần thưởng thức cũng khó lòng quên.
Don trong ẩm thực Quảng Ngãi – món ăn của tình quê
Don được xem như món ăn “linh hồn” trong bữa cơm miền Trung, nhất là vào những ngày hè oi ả hay những lúc cần một món ăn nhẹ nhàng mà đủ vị. Món don nấu thường ăn kèm với bánh tráng nướng, bánh mì khô hoặc cơm nguội – sự kết hợp tưởng chừng đơn sơ mà hài hòa một cách lạ kỳ.
Nước luộc don sau khi được lược kỹ sẽ có màu nâu nhạt, trong veo, dậy hương thơm đặc trưng. Người nấu chỉ cần thêm một chút hành phi, rau răm, ớt tươi và một ít tiêu là đủ tạo nên bát nước don chuẩn vị Quảng Ngãi – vừa thanh, vừa cay, vừa đậm. Ăn một thìa nước don, người ta như thấy cả cánh đồng lúa chín, những buổi chiều sông nước lấp lánh và tiếng gọi nhau rổ ràng sau lũy tre làng.
Hình ảnh con don gắn liền với tuổi thơ bao thế hệ. Ảnh: tranphust.edu.vn
Hồn quê trong từng món quà
Ngày nay, dù đời sống hiện đại đã kéo người ta đi xa quê, thì hình ảnh mẹ già cào don bên bến sông, hay mâm cơm có bát don nghi ngút khói vẫn luôn neo lại trong ký ức của bao người con Quảng Ngãi xa xứ. Don không chỉ là thực phẩm – nó là biểu tượng của quê nhà, của một thời tuổi thơ nghèo mà ấm áp, là món quà mà ai từng lớn lên bên dòng sông quê cũng mong mỏi được mang theo trong hành trang đời mình.
Trong thời đại mà người ta mải mê kiếm tìm những điều mới mẻ và lạ lẫm, thì con don – món quà bình dị từ thiên nhiên – vẫn lặng lẽ giữ lại một phần hồn quê giữa nhịp sống vội vã. Nó nhắc nhở ta rằng: đôi khi, hạnh phúc không đến từ những thứ cao sang, mà bắt nguồn từ bát nước don nóng hổi, chan chứa yêu thương nơi quê nhà.
Hòa Thy
Nguồn: https://tepbac.com/
